Pedagog

Fobia szkolna – rosnący problem współczesnych dzieci i młodzieży.

Fobia szkolna to zjawisko wciąż mało znane, a gdy się pojawia często bywa interpretowana przez rodziców lub nauczycieli, jako symulowanie lub lenistwo dziecka.

Tymczasem jest to zaburzenie nerwicowe, którego nie można bagatelizować ponieważ nieleczone może mieć poważne konsekwencje dla dalszego funkcjonowania i życia dziecka.

Jak rozpoznać fobię szkolną i jakie są najskuteczniejsze sposoby radzenia sobie z tym rodzajem nerwicy?  Poniżej odpowiadam na te pytania.

Fobia szkolna - jakie są jej objawy i przyczyny?

Objawy fobii szkolnej

Fobia szkolna potrafi dawać silne i uciążliwe objawy. Najbardziej widocznym z nich jest unikanie szkoły, mimo zdawania sobie sprawy z konieczności uczęszczania do niej. Czasem sama myśl o szkole może wzbudzać w dziecku silny lęk.

Fobia szkolna może objawiać się na różne sposoby, a jej symptomy mogą być zarówno fizyczne, jak i emocjonalne. 
Wśród charakterystycznych objawów somatycznych należy wymienić

• Bóle brzucha, głowy, nudności, wymioty.
• Silny lęk przed wyjściem do szkoły, płacz, histerie.
• Unikanie sytuacji szkolnych, ucieczki z lekcji.
• Problemy ze snem, koszmary nocne.
• Zmniejszenie apetytu, spadek masy ciała.
• Trudności w koncentracji, obniżenie wyników w nauce.

 

Do innych objawów somatycznych należą:

– roztrzęsienie,

– czerwienienie się,

– przyspieszenie bicia serca,

– drżenie rąk i mięśni,

– nadmierne pocenie się,

– uporczywy płacz,

– duszności,

– nudności i wymioty,

– bóle brzucha,

– biegunka,

– omdlenia, 

– gorączka,

– brak apetytu,

– brak motywacji,

– poirytowanie.

Przyczyny fobi szkolnej

Przyczyny fobii szkolnej mogą być złożone i różnorodne. Często wiążą się one z czynnikami środowiskowymi, emocjonalnymi i genetycznymi. Do najważniejszych przyczyn należą:

• Problemy w relacjach rówieśniczych: konflikty, przemoc, wykluczenie społeczne.
• Trudności emocjonalne: depresja, lęki, niska samoocena.
• Wysokie wymagania szkolne: presja osiągnięć, trudności w nauce.
• Problemy rodzinne: rozwód rodziców, przemoc domowa, brak wsparcia emocjonalnego.

Ponadto do innych przyczyn warto wymienić:

• lęk separacyjny, czyli lęk przed rozstaniem z bliską osobą powodujący, że dziecko traci poczucie bezpieczeństwa,
•  fobia społeczna, czyli nadmierny lęk przed ludźmi i kontaktami społecznymi,
•  trudności w kontaktach z rówieśnikami, brak umiejętności społecznych,
•  zbyt wysokie wymagania stawiane przez rodziców, którzy oczekują od dziecka tylko dobrych wyników i ciągle mu o tym przypominają, chcąc je w ten sposób zmotywować,
•  karanie dziecka za złe stopnie, może powodować, że zaczyna ono czuć niechęć do szkoły, ponieważ obawia się, że gdy nie zdobędzie dobrej oceny kara znowu się powtórzy,
• straszenie dziecka szkołą, które z punktu widzenia rodziców ma służyć jego zmotywowaniu, zdyscyplinowaniu, a w rzeczywistości może wzbudzić niepotrzebny lęk,
• nadopiekuńczość rodziców, którzy są pełni obaw czy dziecko poradzi sobie w szkole, w grupie rówieśniczej i często rozmawiają o swoich lękach przy dziecku, co może spowodować, że lęk udziela się również jemu,
• perfekcjonizm dziecka, który powoduje, że ucieka on od obowiązków, gdy nie jest w stanie im podołać,
•  lęk przed nieznanym, często pojawia się w momencie rozpoczęcia nauki szkolnej, czyli w pierwszej klasie szkoły podstawowej,
•  zastraszenie przez rówieśników, dziecko jest krzywdzone i szkoła zaczyna mu się kojarzyć z przemocą fizyczną lub psychiczną,
• deficyty dziecka, np. niepełnosprawność, wady wymowy, wady słuchu, wzroku itp.
• znaczące zmiany w życiu dziecka (zmiana szkoły, miejsca zamieszkania, śmierć bliskiej osoby, rozwód rodziców),
• skłonności lękowe dziecka,
• kompleksy w stosunku do grupy rówieśniczej, z powodu których dziecko bywa wyśmiewane,
•  trudności w nauce (rzadziej),
•  trudności w radzeniu sobie z niepowodzeniami szkolnymi.

 

Fobia szkolna występuje znacznie częściej u dzieci, które cechuje wrażliwość, nieśmiałość,
lękliwość czy perfekcjonistów.

Fobia szkolna często występuje przy okazji innych trudności, które przejawiają dzieci takich jak: samotnictwo, nieustające poczucie zagrożenia, przewrażliwienie, niska samoocena i brak wiary we własne umiejętności czy trudności w nawiązywaniu kontaktów rówieśniczych.

Diagnoza i leczenie

Diagnoza fobii szkolnej wymaga szczegółowej oceny przez specjalistę, takiego jak psycholog dziecięcy lub psychiatra. Proces diagnozy może obejmować wywiady z dzieckiem, rodzicami, nauczycielami oraz obserwację zachowań dziecka.

Leczenie fobii szkolnej może obejmować:

• Terapia poznawczo-behawioralna: skupia się na zmianie negatywnych myśli i zachowań.
• Terapia rodzinna: angażuje całą rodzinę w proces leczenia, aby stworzyć wspierające środowisko dla dziecka.
• Terapia zajęciowa: wspomaga rozwijanie umiejętności społecznych i radzenie sobie z lękiem.
• Leki: w niektórych przypadkach mogą być stosowane leki przeciwlękowe lub antydepresyjne.

 

Wsparcie dla uczniów i rodziców

Wsparcie ze strony szkoły, rodziny i specjalistów jest kluczowe w procesie leczenia fobii szkolnej. Oto kilka sposobów, jak można pomóc dziecku z fobią szkolną:

• Komunikacja: regularne rozmowy z dzieckiem na temat jego uczuć i obaw.
• Wsparcie emocjonalne: okazanie zrozumienia, empatii i cierpliwości.
• Współpraca ze szkołą: informowanie nauczycieli o problemie i wspólne ustalanie strategii wsparcia.
• Stopniowy powrót do szkoły: wprowadzenie stopniowego planu powrotu do szkoły, zaczynając od krótszych okresów czasu.

 

Fobia szkolna to poważny problem, który wymaga szybkiej interwencji i wsparcia. Z odpowiednią pomocą, dzieci i młodzież mogą przezwyciężyć swoje lęki i cieszyć się pełnym i zdrowym życiem szkolnym.
 

Teksty źródłowe:
Fobia szkolna
Fobia szkolna - rosnący problem...

Czynniki chroniące to elementy, które budują odporność na problemy, a czynniki ryzyka to sytuacje sprzyjające zachowaniom ryzykownym. W szkole czynniki chroniące to m.in. pozytywny klimat, poczucie bezpieczeństwa i wsparcie nauczycieli, a czynniki ryzyka to np. przemoc rówieśnicza i brak wsparcia ze strony dorosłych. 
Czynniki chroniące w szkole

• Bezpieczne środowisko: Poczucie bezpieczeństwa, zdecydowany sprzeciw szkoły wobec przemocy, wysoki poziom nauczania i wykwalifikowana kadra pedagogiczna.
• Pozytywne relacje: Dobry klimat szkoły, pozytywne relacje z nauczycielami i rówieśnikami, poczucie przynależności do grupy.
• Wsparcie: Wsparcie ze strony rodziców (np. dobra komunikacja, zaangażowanie) i nauczycieli (np. rozmowy, wsparcie emocjonalne).
• Rozwój: Okazje do przeżywania sukcesów, zaangażowanie w konstruktywne aktywności (np. zajęcia dodatkowe, wolontariat). 

Czynniki ryzyka w szkole

• Negatywne relacje: Przemoc rówieśnicza, cyberprzemoc, poczucie wyobcowania w grupie.
• Brak wsparcia: Brak wsparcia ze strony nauczycieli i rówieśników, poczucie braku bezpieczeństwa.
• Problemy w domu: Brak jasnych zasad w domu, konfliktowa sytuacja rodzinna, zaniedbanie ze strony rodziców.
• Zachowania ryzykowne: Sięganie po substancje psychoaktywne, inne zachowania niezgodne z normami.

 

Działalność profilaktyczna w szkole i placówce polega na realizowaniu działań z zakresu profilaktyki uniwersalnej, selektywnej i wskazującej.
Działalność profilaktyczna obejmuje:
W przypadku profilaktyki uniwersalnej – wspieranie wszystkich uczniów i wychowanków w prawidłowym rozwoju i zdrowym stylu życia oraz podejmowanie działań, których celem jestD. ograniczanie zachowań ryzykownych niezależnie od poziomu ryzyka używania przez nich środków i substancji.
Szkoły i placówki prowadzą systematyczną działalność wychowawczą, edukacyjną, informacyjną i profilaktyczną wśród uczniów i wychowanków, ich rodziców lub opiekunów oraz nauczycieli, wychowawców i innych pracowników szkoły i placówki w celu przeciwdziałania narkomanii.
Działalność, o której mowa  obejmuje działania uprzedzające oparte na naukowych podstawach lub o potwierdzonej skuteczności mające na celu przeciwdziałanie pojawianiu się zachowań ryzykownych związanych z używaniem środków odurzających, substancji psychotropowych, środków zastępczych, nowych substancji psychoaktywnych przez uczniów i wychowanków, charakteryzujących się nieprzestrzeganiem przyjętych dla danego wieku zwyczajowych norm i wymagań, niosących ryzyko negatywnych konsekwencji dla zdrowia fizycznego i psychicznego ucznia lub wychowanka oraz jego otoczenia społecznego.
Działalność wychowawcza w szkole i placówce polega na prowadzeniu działań z zakresu promocji zdrowia oraz wspomaganiu ucznia i wychowanka w jego rozwoju ukierunkowanym na osiągnięcie pełnej dojrzałości w sferze:
1) fizycznej – ukierunkowanej na zdobycie przez ucznia i wychowanka wiedzy i umiejętności pozwalających na prowadzenie zdrowego stylu życia i podejmowania zachowań prozdrowotnych;
2) psychicznej – ukierunkowanej na zbudowanie równowagi i harmonii psychicznej, ukształtowanie postaw sprzyjających wzmacnianiu zdrowia własnego i innych ludzi, kształtowanie środowiska sprzyjającego rozwojowi zdrowia, osiągnięcie właściwego stosunku do świata, poczucia siły, chęci do życia i witalności;
3) społecznej – ukierunkowanej na kształtowanie postawy otwartości w życiu społecznym, opartej na umiejętności samodzielnej analizy wzorów i norm społecznych oraz ćwiczeniu umiejętności wypełniania ról społecznych;
4) aksjologicznej – ukierunkowanej na zdobycie konstruktywnego i stabilnego systemu wartości, w tym docenienie znaczenia zdrowia oraz poczucia sensu istnienia.
Działalność wychowawcza obejmuje w szczególności:
1) współpracę z rodzicami lub opiekunami uczniów i wychowanków w celu budowania postawy prozdrowotnej i zdrowego stylu życia;
2) kształtowanie hierarchii systemu wartości, w którym zdrowie należy do jednych z najważniejszych wartości w życiu;
3) wzmacnianie wśród uczniów i wychowanków więzi ze szkołą lub placówką oraz społecznością lokalną;
4) kształtowanie przyjaznego klimatu w szkole lub placówce, budowanie prawidłowych relacji rówieśniczych oraz relacji uczniów i nauczycieli, wychowanków i wychowawców, a także nauczycieli, wychowawców i rodziców lub opiekunów, w tym wzmacnianie więzi z rówieśnikami oraz nauczycielami i wychowawcami;
5) doskonalenie umiejętności nauczycieli i wychowawców w zakresie budowania podmiotowych relacji z uczniami,wychowankami oraz ich rodzicami lub opiekunami oraz warsztatowej pracy z grupą uczniów lub wychowanków;
6) wzmacnianie kompetencji wychowawczych nauczycieli i wychowawców oraz rodziców lub opiekunów;
7) kształtowanie u uczniów i wychowanków postaw prospołecznych, w tym przez możliwość udziału w działaniach z zakresu wolontariatu, sprzyjających aktywnemu uczestnictwu uczniów w życiu społecznym oraz zaangażowaniu w działalność podmiotów, o których mowa w art. 3 ust. 1 i art. 86 ust. 1 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe (Dz. U. z 2020 r. poz. 910 i 1378), zwanej dalej „ustawą – Prawo oświatowe”;
8) wspieranie edukacji rówieśniczej i programów rówieśniczych mających na celu modelowanie postaw prozdrowotnych i prospołecznych.
Dziennik Ustaw z dn. 25 sierpnia 2020r.

W ramach ogólnopolskiej kampanii dotyczącej zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży Fundacja „DAJEMY DZIECIOM SIŁĘ” przygotowała ciekawe zagadnienia społeczno-wychowawcze skierowane do uczniów.  Propozycje lekcji dostosowane były do wieku słuchaczy i mieściły się w zakresie działań wychowawczo-profilaktycznych. Na przełomie pażdziernika i listopada 2025r. uczniowie wszystkich klas naszej szkoły byli uczestnikami tychże lekcji online. Spotkania prowadzone były przez ekspertów z dziedzin psychologii, pedagogiki, terapii uzależnień. Nasi uczniowie i uczennice mieli okazję zapoznać się z zagadnieniami związanymi z relacjami rówieśniczymi, bezpieczeństwem w sieci oraz radzeniem sobie z kryzysami psychicznymi. Mogli dowiedzieć się, jak przeciwdziałać przemocy, rozpoznawać jej sygnały i stawiać zdrowe granice w trudnych sytuacjach. 

Szanowni Państwo, pragniemy poznać Państwa opinię na temat działań wychowawczo – profilaktycznych realizowanych w szkole oraz wartości uznawanych przez Państwa. Informacje, które Państwo zamieścicie pomogą udoskonalić pracę naszej szkoły. Prosimy o szczere i wyczerpujące odpowiedzi. Ankieta jest anonimowa.
Ankieta dla rodziców